Geen preekstoel, wel een podium

Zestien jaar was hij toen hij vluchtte. Volgens zijn vader koos hij daarmee de kant van de duivel. Zo raakte de zoon en gedoodverfde opvolger van de predikant zijn familie kwijt. En alles wat hem verder lief was. Het kostte hem jaren om een nieuwe identiteit op te bouwen en vooral om te ontdekken wie hij werkelijk is: spoken word artiest Justin Samgar de Verteller.

tekst: Nancy Ubert foto’s: Heleen Duli

Justin Samgar de Verteller

Die achternaam is geen pseudoniem. Zo staat hij sinds een tijdje ingeschreven bij de burgerlijke stand van Amsterdam. „Op een gegeven moment dacht ik: ik draag nog steeds de naam van de familie die mij niet wil, waarom zou ik dat blijven doen? Ik besloot te onderzoeken hoe ik dat kon aanpakken. Ik had een goed verhaal en kwam in aanmerking voor een naamsverandering. Maar hoe wilde ik eigenlijk heten? Nederlandse achternamen verwijzen vaak naar een beroep of de herkomst. Ik ben De Verteller. Het duurde ongeveer 10 maanden en toen was het goedgekeurd door de koning. Ik ben er heel blij mee. Met mijn nieuwe achternaam heb ik mezelf een lintje gegeven. Voor het nieuwe leven dat ik leid, heb ik hard gewerkt.”
Geboren met wakkere blik begreep Justin al jong niets van al die strikte regels, ingegeven door de leer van de Jehovah’s Getuigen. Elke dag uren in de Bijbel lezen, verjaardagen die niet gevierd mogen worden. Naar de begrafenis van het jongere broertje van een schoolvriendje mocht hij niet gaan. „Ik was toen veertien. Het achtjarige broertje was van de ene op de andere dag overleden. Hersenvliesontsteking. Een onvoorstelbaar drama. Mijn vader verbood me naar de uitvaart te gaan omdat de familie niet van dezelfde kerk was. Niet eerder zag ik zo glashelder hoe onzinnig al die ge- en verboden waren. Hoezo kon ik niet naar de uitvaart omdat ze daar andere liederen zouden zingen? Ik ben uiteindelijk wel gegaan.”

Zonder vrees
Best moedig van de puber. Want hem werd (zoals elke dag) de angst ingeboezemd dat de duivel op de
loer lag om hem van het rechte pad af te halen. „Van die duivel in mijn nabijheid heb ik overigens nog
jarenlang last gehad. Ik kon hem niet zomaar van me afschudden. Ik heb geleden onder stemmen in
mijn hoofd die me allerlei opdrachten gaven. Restantje opvoeding.
Net als de depressieve periodes die ik met regelmaat heb gekend. Nu gaat het goed. Zo goed, dat ik in
staat ben een theatervoorstelling te maken over wat er allemaal achter me ligt.” Jehovah’s Getuigen zullen ontkennen dat ze een sekte vormen. De Verteller heeft het ook vaak genoeg gehoord: ’We zijn christenen die moeite doen om het voorbeeld van Jezus Christus te volgen’. Gedicteerde mededelingen. Nu hij zonder vrees kan terugkijken, weet hij geen ander woord voor de geloofsgemeenschap te bedenken dan
’sekte’. „Als jij je eigen kinderen uitsluit omdat ze anders denken, vind ik dat behoorlijk sektarisch.
Tegenwoordig herken ik polariserend sektegedrag meteen. Niet alleen in de maatschappij, ook binnen de politiek.” Bovendien heeft hij er niet alleen in zijn ouderlijk huis mee te maken gehad: „Een terugkerend item in mijn leven.”

Gezinshuisouders
Als predikantenzoon stelde hij te kritische vragen. „Vooral over de regels die vanuit het geloof werden opgelegd. Hoezo mag ik niet masturberen? Op school hoor ik dat dat heel normaal is. Dan kreeg ik ervan langs. Flink ook. Vragen stellen, dat werd ontmoedigd. Als ik kritisch was, haalde ik immers het kwaad in huis. Steeds vaker kreeg ik te horen dat ik mijn mond moest houden. Ondertussen groeide mijn bewustzijn, gevoed door gevoel en logisch nadenken. Ik ging met een leraar praten, met een maatschappelijk werker en met andere hulpverleners. Zo kreeg ik de bevestiging dat ik geen veilige
opvoeding genoot. ’Zie je wel, ik ben niet gek’, besefte ik. Ik was zestien toen ik van huis wegliep en
bij jeugdzorg aanklopte.” Hij kwam uiteindelijk bij gezinshuisouders terecht. „Hele lieve mensen, daar niet van, maar na een paar maanden kwam ik erachter dat ze aanhangers waren van Maharishi Mahesh Yogi.” Deze Indiase goeroe begon in de jaren vijftig met transcendente meditatie en werd razend populair dankzij de Beatles die hem omarmden. „Die man verkocht mantra-woordjes voor 1.000 gulden. In Lelystad was in zijn lijn het Sidhadorp ingericht, een woon-, werk- en leefgemeenschap voor beoefenaars van transcendente meditatie. Het bestaat nog steeds, trouwens. Het leven in dat dorp was zeker niet
alledaags. De gezinshuisvader was directeur van de speciale basisschool die daar stond. Het was
allemaal heel apart.”

„In het begin vond ik het ook interessant. Mensen hebben me geleerd te mediteren, ik deed veel aan sport en leerde een beetje tai chi te beoefenen. Het was vooral een verademing om eindelijk vrij te zijn. Daarom probeerde ik ook zoveel mogelijk de gezinssituatie te vermijden. Het was gewoon te pijnlijk en ik voelde me snel opgesloten. In tegenstelling tot mijn ouders hebben die mensen mij nooit iets van hun overtuigingen opgelegd. Maar ik had in die periode van mijn leven totaal geen behoefte aan weer een nieuw systeem. Een aparte keuze van Jeugdzorg.”

Geesten
Later kwam De Verteller in contact met uiteenlopende mensen die helemaal opgingen in Landmark, Scientology, Reiki, helderziendheid en geestverschijningen. Over de periode dat hij een Reiki-opleiding
volgde: „Uiteindelijk ben ik daarop volledig afgeknapt omdat me daar werd verteld dat die stemmen in mijn hoofd dode mensen waren die op mijn aura meeliften. ’Jij moet ze wegjagen’, was de boodschap. Eerst geloofde ik dat nog. Ik had natuurlijk psychische hulp moeten zoeken. Dat heb ik uiteindelijk ook
gedaan.”

Daar is nog heel wat aan vooraf gegaan. We kennen allemaal die verhalen van jonge mensen die,
zodra ze achttien zijn, zonder pardoes de jeugdzorg worden uitgeknikkerd („Zo voelde dat inderdaad voor mij”) en het verder maar moeten zien te rooien zonder goede opvang. Bij De Verteller was dat niet anders. Bijna organisch gleed hij de criminaliteit in omdat het onmogelijk was rond te komen. „Ik begon een lucratief handeltje in mobiele telefoons. Binnen een paar maanden werd ik opgepakt. Ik heb er twee weken voor gezeten. Daarna was ik echt alles kwijt. Mijn stageplek voor school, mijn bijbaan, mijn onderdak… Ik zakte diep want de mensen die ik nog wel in mijn omgeving had, bewandelden vaak het criminele pad. Ik heb in die periode allerlei dingen gedaan die niet helemaal zuiver waren. Totdat ik mijn eerste vriendinnetje kreeg. Ook zij had een heftige geschiedenis achter de rug. We hebben geprobeerd
samen iets goeds en nieuws op te bouwen maar na een jaar of twee lukte dat niet meer.”
„Met mijn tweede liefde ben ik negen jaar samen geweest. We hebben elkaar veel steun kunnen
geven en vooruit geholpen. Ook zij kwam uit de jeugdzorg en was meer een soort lotgenoot. Ook die
relatie ging voorbij.”

Herstellingsoord
Rond zijn 28e drong het pas goed tot De Verteller door hoe beschadigd hij in zijn jeugd is geraakt en dat dit doorwerkte in zijn volwassen leven. „Ik kreeg een burn-out en het werd heel heftig. Toen heb ik mezelf drie maanden laten opnemen in een herstellingsoord. Elke dag volgde ik therapie. Dat proces, waarmee ik overigens na mijn opname echt nog niet klaar was, heeft me veel inzicht gegeven. Zo heb ik leren accepteren dat er met mijn familie geen gezonde relatie op te bouwen is. Ik heb hard aan mijzelf gewerkt. Ik blijf gevoeliger dan de gemiddelde man.” Misschien dat het daarom ook niet is gelukt met partner nummer drie. „Zij is een stuk minder gecompliceerd dan ik. Na de coronatijd zijn we uit elkaar gegaan.” En zo werd De Verteller uiteindelijk wie hij is en moet zijn. „Vroeger werd van mij verwacht dat ik net als mijn vader predikant zou worden. In de sekte. Nu ben ik al 13 jaar spoken word artiest en gaf ik voorstellingen op plekken als Paradiso, Lowlands, Het Concertgebouw en De Parade.”

„Een paar jaar geleden begon ik serieus na te denken over de vraag wat ik met mijn levensgeschiedenis kon doen. Ik publiceerde een spoken word album met dertien tracks waarmee ik niet alleen nare herinneringen belicht maar ook dat ik in staat ben ondanks al die trauma’s iets moois van mijn leven te maken. Uit dat album is weer mijn theatervoorstelling ontstaan. In ’KARAKTER’ combineer ik spoken
word met muziek en storytelling. In een uur vertel ik over mijn opvoeding en ontsnapping. Het gaat
over omgaan met verlies, de opbouw van een nieuwe identiteit, zingeving en de kracht van woorden.
Ik geef mij in die show helemaal bloot, dus het is best heftig om te spelen. Maar ik doe het niet helemaal alleen, vrienden begeleiden me muzikaal met een sarod, dat is een Hindoestaanse luit, en een handpan.”

Intens proces
„Het was een intens proces om zover te komen maar ik ben heel blij dat ik hiermee nu anderen kan
inspireren. Hoe diep je ook zit, je kunt uit die put komen, is onder meer mijn boodschap. Voor mezelf is het goed om te ervaren dat ik de verhalen nu kan vertellen zonder dat ik van mijn pad raak. Juist dankzij alle shit ben ik de kunstenaar geworden die ik ben. Daar ben ik dankbaar voor.”

De Verteller speelt zijn eerstvolgende show op 16 juli in de Salon van Ruigoord Amsterdam. Via linktr.ee/
justinsamgar kun je zien wanneer en waar hij verder speelt. Meer informatie over het werk dat hij doet is te vinden op justinsamgar.nl